Uusia raportteja alueellistamisesta
Alueellistamisen taloudellisten vaikutusten arviointiryhmä (ATVA) ja muussa kuin virastomuodossa valtion tehtäviä hoitavien organisaatioiden alueellistamismahdollisuuksia selvittänyt työryhmä (MUVI) luovuttivat raporttinsa hallinto- ja kuntaministeri Tapani Töllille 13.1.2011.
ATVA-työryhmä ehdottaa, että alueellistamistoimenpiteiden taloudellisten vaikutusten arviointiin ja seurantaan sovelletaan työryhmän määrittelemää kustannus-hyötyanalyyttista arviointimallia. Lisäksi työryhmä ehdottaa, että alueellistamisen taloudellisten vaikutusten arviointia ja seurantaa tehostetaan hankkeistamalla alueellistamistoimenpiteet aikaisempaa selkeämmin ja kytkemällä alueellistamistoimenpiteiden suunnittelu ja seuranta kehys- ja talousarvioprosesseihin.
Kustannus-hyötymallissa alueellistamisesta aiheutuvat organisaatiokohtaiset siirtymävaiheen kustannukset suhteutetaan organisaatiolle, lähtö- ja sijoitusalueelle sekä koko yhteiskunnalle alueellistamisesta koituviin nettohyötyihin. Ulkopuolinen arvioija sovelsi syksyllä 2010 työryhmän luomaa kustannus-hyötykehikkoa 11 eri alueellistamistapauksen taloudellisten vaikutusten arviointiin.
Työryhmän käsityksen mukaan saadut kokemukset osoittavat kehikon soveltuvan sinänsä hyvin tarkoitukseensa. Samalla kävi kuitenkin ilmi, että alueellistamistoimenpiteet poikkeavat sekä luonteeltaan että toteutustavoiltaan merkittävästi toisistaan. Lisäksi kustannusten seurantaan on sovellettu virastoissa vaihtelevia periaatteita ja arvioitavissa olevat ajanjaksot vaihtelevat. Alueellistamisesta riippumattomia toiminnallisia vaikutuksia ei ole myöskään usein eritelty alueellistamisen vaikutuksista. Muun muassa näistä seikoista johtuen yksityiskohtaisen kokonaisarvion antaminen alueellistamisen täsmällisistä rahamääräisistä vaikutuksista ei ole ollut mahdollista.
Alueellistamista tulee arvioida sille alueellistamissäädöksissä asetettujen tavoitteiden perusteella. Alueellistamisen tavoitteena on muun muassa:
- turvata valtion tehtävien tuloksellinen hoitaminen ja työvoiman saaminen valtion tehtäviin,
- edistää maan tasapainoista alueellista kehitystä ja tukea työllisyyttä maan eri osissa sekä
- ottaa huomioon olemassa olevat ja kehittyvät osaamis- ja toimintokeskittymät.
Tehtyjen selvitysten ja käytettävissä olevan informaation perusteella ATVA-työryhmä katsoo, että vuosien 2001 - 2010 alueellistamistoimenpiteet yleisesti ottaen toteuttavat näitä tavoitteita. Vaikka yksittäisten alueellistamistoimenpiteiden vaikutukset olivat 11 tapausta koskeneen selvitysten mukaan aluetalouden muuttujien kannalta vähäisiä, on niillä pidemmällä aikavälillä positiivisia vaikutuksia aluekehitykseen muun muassa toimintojen klusteroitumisen kautta. Arvioitsijan tapausselvityksistä ilmenee, että alueellistettujen organisaatioiden tuottavuuden kasvu ei ole notkahtanut, vaan se on pysynyt ennallaan lähes kaikissa tarkastelun kohteena olleissa organisaatiossa.
Lisätietoja antavat hallitusneuvos Tarja Hyvönen (puh. 09 160 32231), neuvotteleva virkamies Ilpo Takanen (puh. 09 160 32247) ja ylitarkastaja Mikko Saarinen (puh. 09 160 34940), valtiovarainministeriö, [email protected]
Muussa kuin virastomuodossa valtion tehtäviä hoitavien organisaatioiden alueellistamismahdollisuuksia selvitetty
Toimikautena 7.5.-31.12.2010 toiminut työryhmä kartoitti muussa kuin virastomuodossa valtion tehtäviä hoitavat organisaatiot ja selvitti niiden alueellistamismahdollisuuksia yleisellä tasolla. Näillä organisaatioilla on omat toimintaa ja sijoittumista koskevat päätöksentekomenettelynsä.
Työryhmä rajasi tarkastelunsa ulkopuolelle muissa kuin virastomuodossa valtion tehtäviä hoitavista organisaatioista:
- organisaatiot, joilla on vähän ja vain kapea-alaisia valtion tehtäviä,
- organisaatiot, joiden sijoittumiseen valtiolla ei ole päätösvaltaa ja
- organisaatiot, joiden päätoimipaikka on muualla kuin pääkaupunkiseudulla.
Toisessa vaiheessa työryhmä rajasi tarkasteluaan organisaatioiden alueellisen vaikuttavuuden perusteella. Tarkasteltaviksi jäivät organisaatiot, joiden päätoimipaikan henkilöstön määrä on niin suuri, että organisaation sijoittumisella on alueellista merkitystä.
Edellä mainitun tarkastelun perusteella työryhmä arvioi, että ainakin raportissa esitetyn 17 organisaation alueellistamismahdollisuuksien jatkotarkastelu on periaatteellisesti mahdollista. Työryhmä katsoi lisäksi, että aina kun alueellistamisasetuksen mukaiset ehdot täyttyvät, tulee harkita organisaation vaihtoehtoista sijoittumismahdollisuutta pääkaupunkiseudun ulkopuolelle. Vaihtoehtoista sijoitusmahdollisuutta harkittaessa tulee kiinnittää erityistä huomioita taloudellisiin vaikutuksiin.
Lisätietoja antavat neuvotteleva virkamies Ilpo Takanen (puh. 09 160 32247) ja ylitarkastaja Minna Sneck (puh. 09 160 32243), valtiovarainministeriö, [email protected]